Petrodollar là một thuật ngữ mô tả quá trình các nước mua dầu thanh toán cho các nước xuất khẩu dầu bằng đô la. Điều này không chỉ giúp củng cố giá trị của đồng USD mà còn gia tăng vị thế của đế chế Mỹ trên toàn thế giới. Vậy Petrodollar là gì? Sức ảnh hưởng của Petrodollar đối với USD? Cùng Santygia.com tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!
Petrodollar là gì?
Petrodollars (Dollar dầu lửa) hay còn gọi là bản vị dầu mỏ của đô la. Đây là quá trình các nước mua dầu sử dụng đô la Mỹ để thanh toán cho các nước xuất khẩu dầu. Nói cách khác, hệ thống Petrodollar là quá trình trao đổi dầu lấy đô la giữa các quốc gia mua dầu và xuất khẩu dầu.
Về cơ bản, Petrodollar là nguồn thu từ dầu mỏ của USD. Đây cũng là nguồn thu chính của nhiều nước Trung Đông, Nga, Na Uy và các thành viên OPEC.
Do đó, Petrodollar sẽ hoạt động tương tự như USD, vốn bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố kinh tế. Điều này có nghĩa là nếu giá trị của USD giảm, thì giá trị của Petrodollar cũng giảm theo, và kéo theo đó là doanh thu từ dầu mỏ của các nước xuất khẩu.
Sự hình thành của hệ thống Petrodollar
Khi Hoa Kỳ và Ả Rập Saudi đạt được thỏa thuận chiến lược vào những năm 1970, đồng đô la Mỹ đã trở thành loại tiền tệ chính được sử dụng trong giao dịch dầu mỏ quốc tế, tạo ra hệ thống Petrodollar. Quá trình này bắt nguồn từ những biến động kinh tế và chính trị lớn, bao gồm sự sụp đổ của hệ thống Bretton Woods và cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973.
Sự khởi đầu quan hệ Hoa Kỳ – Saudi
Năm 1933, Standard Oil được trao quyền độc quyền khai thác dầu ở Tỉnh phía Đông của Ả Rập Xê Út, đánh dấu sự khởi đầu của mối quan hệ Hoa Kỳ – Saudi.
Nhờ sự hợp tác này, Công ty Dầu mỏ Ả Rập Mỹ (ARAMCO) được thành lập vào năm 1938, cùng với 5 mỏ dầu lớn được phát hiện. Điều này đặt nền móng cho mối quan hệ chiến lược giữa hai quốc gia, tạo tiền đề cho hệ thống Petrodollar.
Chiến tranh thế giới thứ II và hậu quả
Hoa Kỳ vẫn coi Ả Rập Saudi là một lợi ích an ninh quan trọng trong Thế chiến II, ngay cả sau khi quốc gia này tuyên bố trung lập. Một liên minh chiến lược đã được thành lập vào năm 1945 khi Tổng thống Hoa Kỳ Franklin D. Roosevelt gặp Quốc vương Ả Rập Saudi – Abdulaziz Ibn Saud. Thỏa thuận này cung cấp cho Riyadh nguồn cung cấp dầu ổn định bằng đô la Mỹ để đổi lấy sự hỗ trợ an ninh của Hoa Kỳ cho Ả Rập Saudi.
Những năm 1970 và Thỏa thuận Petrodollar
Vào những năm 1970, khái niệm Petrodollar được công nhận chính thức. Một thỏa thuận kinh tế và quân sự đã được ký kết vào năm 1974 giữa Thái tử Ả Rập Saudi Fahd bin Abdulaziz Al Saud và Ngoại trưởng Hoa Kỳ Henry Kissinger.
Theo đó Ả Rập Saudi cam kết định giá dầu của mình bằng đô la Mỹ và phân bổ thu nhập từ dầu mỏ của mình cho trái phiếu kho bạc Hoa Kỳ. Hoa Kỳ hứa sẽ hỗ trợ Ả Rập Saudi về mặt quân sự và bảo vệ an ninh của nước này để đổi lại.
Trong nhiều năm, Hoa Kỳ đã có thể duy trì sự thống trị tài chính của mình trên thế giới nhờ vào thỏa thuận này, điều đã củng cố vị thế của đồng đô la Mỹ.
Sự tác động của đế chế Petrodollars đến nền kinh tế thế giới
Sau khi thanh toán bằng đô la Mỹ, các quốc gia xuất khẩu dầu mỏ thường tái đầu tư thu nhập của họ vào trái phiếu kho bạc Hoa Kỳ. Điều này nâng cao vị thế của đồng đô la như một loại tiền tệ dự trữ toàn cầu bên cạnh việc giúp Hoa Kỳ thu hẹp thâm hụt thương mại.
Bằng cách thiết lập một chu kỳ tài chính, thỏa thuận này đã bảo vệ sự ổn định của thị trường dầu mỏ và quyền bá chủ của đồng đô la trong hệ thống tài chính quốc tế. Các quốc gia xuất khẩu dầu mỏ sẽ phụ thuộc vào USD, trong khi Mỹ hưởng lợi từ nguồn vốn giá rẻ để duy trì chi tiêu công và sức mạnh kinh tế.
Ảnh hưởng của Petrodollar đến đồng USD
Giá dầu trong lịch sử có tương quan nghịch với giá của đồng đô la. Lý do chính là:
- Trên thế giới, giá dầu luôn được niêm yết bằng đô la Mỹ. Khi đồng đô la tăng, người mua sẽ thanh toán ít hơn cho một thùng dầu. Ngược lại, khi đồng USD suy yếu, giá dầu sẽ tăng nếu tính theo đồng USD.
- Hoa Kỳ đã từng là một quốc gia nhập khẩu ròng dầu mỏ. Khi giá dầu tăng, thâm hụt thương mại tăng, buộc phải chuyển một khoản tiền lớn ra nước ngoài khi nhập khẩu dầu.
- Tuy nhiên, sự thành công của công nghệ khoan và khai thác dầu, đặc biệt là công nghệ Fracking, đã làm tăng đáng kể năng lực sản xuất của Hoa Kỳ. Điều này biến đất nước Hoa Kỳ trở thành nhà xuất khẩu ròng dầu mỏ tinh chế cũng như nhà sản xuất dầu thô hàng đầu thế giới sẽ củng cố hệ thống Petrodollar.
Những thách thức đối với hệ thống Petrodollar
Sự trỗi dậy của các đồng tiền khác (Petro Yuan, Euro)
Trung Quốc đã thúc đẩy việc sử dụng đồng nhân dân tệ (CNY) trong các giao dịch dầu mỏ, đặc biệt là với Nga và Iran. Một số nước châu Âu cũng đang ủng hộ việc thanh toán dầu mỏ bằng đồng Euro để giảm sự phụ thuộc vào đồng đô la Mỹ. Xu hướng này có khả năng làm suy yếu đồng đô la và đẩy nhanh quá trình nỗ lực đa dạng hóa tiền tệ trong giao dịch năng lượng toàn cầu.
Sự thay đổi trong chính sách năng lượng toàn cầu
Sự phát triển nhanh chóng của năng lượng tái tạo đang làm giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ. Sự phổ biến của xe điện và công nghệ tiết kiệm năng lượng đang làm giảm nhu cầu về dầu mỏ. Điều này có thể dẫn đến những thay đổi lớn đối với hệ thống Petrodollar, dựa trên sự thống trị của đồng đô la Mỹ trong giao dịch dầu mỏ.
Quan hệ địa chính trị và chiến tranh kinh tế
Các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ đối với Nga, Iran và Venezuela đã thúc đẩy họ tìm kiếm các giải pháp thay thế cho đồng đô la Mỹ trong giao dịch dầu mỏ. Căng thẳng thương mại Mỹ-Trung cũng thúc đẩy Bắc Kinh chủ động giảm sự phụ thuộc vào đồng đô la Mỹ. Điều này cho thấy sự thay đổi trong hệ thống Petrodollar, khi các quốc gia tìm cách đa dạng hóa tiền tệ của mình để bảo vệ lợi ích kinh tế của họ.
Tương lai của hệ thống Petrodollar
Khi sức mua của đồng đô la Mỹ suy giảm, một số quốc gia xảy ra mâu thuẫn trong lợi ích của hệ thống Petrodollar như Iran, Nga và Ấn Độ đã cân nhắc thanh toán bằng nội tệ thay vì đồng đô la Mỹ khi xuất khẩu hàng hóa.
Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ra lệnh tiến hành ngay cuộc tấn công “Golden Star” đầu tiên nhằm vào “hệ thống Petrodollar” của Mỹ vào năm 2016. Cho phép sử dụng các loại tiền tệ khác ngoài đô la Mỹ để thanh toán dầu với Nga.
Cuối năm 2017, Trung Quốc tuyên bố đang xem xét niêm yết giá dầu bằng đồng nhân dân tệ. Do Trung Quốc là nước nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới nên xem việc niêm yết giá dầu bằng đồng tiền của mình là một sự thay đổi hợp lý.
Có thể thấy, Nga và Trung Quốc đã thực hiện nhiều cuộc tấn công vào hệ thống Petrodollar của Mỹ. Đặc biệt, Nga là nước xuất khẩu dầu mỏ lớn trên thế giới và Trung Quốc là nước nhập khẩu dầu mỏ lớn nhất thế giới nên việc hai nước này thoát khỏi Petrodollar không còn xa.
Như vậy, Petrodollar không chỉ là một thuật ngữ, nó còn thể hiện sức mạnh của nền kinh tế Mỹ cũng như giá trị thị trường của đồng đô la. Hiểu được hệ thống Petrodollar nghĩa là trader đã nắm bắt được mối quan hệ USD và dầu mỏ. Từ đó, có thể phát triển một chiến lược hiệu quả hơn khi giao dịch với dầu hoặc USD.
